ย้อนกลับไปเมื่อ 30-40 กว่าปีก่อน ไม่มีใครไม่รู้จักร้านหนังสือและสำนักพิมพ์ ‘ดวงกมล’

ที่นี่เป็นก้าวย่างแรกๆ ของนักเขียนและบรรณาธิการมากมาย ทั้ง สุชาติ สวัสดิ์ศรี, อรุณ วัชระสวัสดิ์, วิมล ไทรนิ่มนวล, มาลา คำจันทร์, ชาติ กอบจิตติ, จำลอง ฝั่งชลจิตร, เจตนา นาควัชระ, เสกสรรค์ ประเสริฐกุล ฯลฯ

แต่รู้หรือไม่ว่า จุดเริ่มต้นของร้านหนังสือแห่งนี้มาจากความเป็น ‘คนรักเมีย’ ของสุข ผู้ก่อตั้งร้าน

สุขกับ ‘คริสติน’ ภรรยาชาวเยอรมันพบกันที่ห้องสมุดในกรุงปารีส ฝรั่งเศส ทั้งคู่เป็นหนอนหนังสือตัวยง เมื่อแต่งงานและกลับมาตั้งรกรากที่เมืองไทย สุขจึงอยากเอาใจภรรยาด้วยการสั่งซื้อหนังสือดีๆ จากเมืองนอกเข้ามาให้ เพราะรู้ดีว่ายุคนั้น หนังสือต่างประเทศเป็นสินค้าหายากในบ้านเรา และจำกัดอยู่ในวงคนมีฐานะเท่านั้น

พอสั่งมาเรื่อยๆ บ้านของสุขก็เริ่มกลายเป็นห้องสมุดขนาดย่อมๆ หนังสือเริ่มระเกะระกะกองพะเนินเต็มไปหมด สุขก็เลยเกิดความคิดว่า เหตุใดถึงไม่เปิดร้านหนังสือเองเสียเลย

สุขยกข้อดีของการเปิดร้านว่า อย่างน้อยคริสตินก็จะได้มีหนังสืออ่านต่อเนื่อง แล้วเขาเองก็ยังได้กำไรจากการขายอีกด้วย ที่สำคัญร้านนี้อาจกลายเป็นชุมชนของชาวต่างชาติที่อยากหาหนังสือดีๆ อ่าน และสุดท้ายเขาเชื่อว่าตลาดนี้มีโอกาสเติบโต หากเขาคิดก่อน ทำก่อนก็ย่อมมีสิทธิประสบความสำเร็จไม่ยาก

‘บุ๊คส์มาร์ท’ เริ่มต้นเมื่อปี 2508 บริเวณตึกแถวปากซอยสุขุมวิท 24

“ตอนนั้นเรามีคอนเนกชันกับสำนักพิมพ์ต่างๆ ทั้งยุโรป และอเมริกา เพื่อให้เขาส่งหนังสือมาให้ ปรากฏว่า 3 เดือนหลังเปิดร้าน มีสำนักพิมพ์ร้อยกว่าแห่งติดต่อมา ส่งตัวอย่างหนังสือมาให้ผมกับภรรยา แรกๆ เราใช้ชื่อบุ๊คส์มาร์ท หมายถึงตลาดหนังสือ โดยผมให้ภรรยาเป็นคนแบ่งประเภทหนังสือ คือที่เธออ่านแล้ว ขายราคาหนึ่ง และที่ยังไม่อ่านจะขายอีกราคาหนึ่ง กระทั่งได้เงินจากการขาย ผมจึงเริ่มสั่งซื้อหนังสือจากต่างประเทศเข้ามา”

ร้านหนังสือเล็กๆ แห่งนี้กลายเป็นชุมนุมชาวต่างชาติที่ต้องการซื้อหนังสือ รวมถึงนักอ่านชาวไทยที่อยากฝึกภาษา และอยากรู้จักผลงานระดับโลก โดยหนึ่งในสำนักพิมพ์ที่สุขเป็นผู้เปิดประตูให้คนไทยรู้จักคือ Penguin Books

เมื่อมีลูกค้าคนไทยมากขึ้น หลายคนจึงถามสุขว่าเหตุใดไม่รับงานของสำนักพิมพ์ไทยมาขายบ้าง เขาจึงตัดสินใจสั่งซื้อวรรณกรรมไทยเข้าร้าน จนลูกค้าแน่นขนัด ในที่สุดเขาก็ตัดสินใจขยายสาขา ด้วยการเช่าตึก 2 คูหาที่สยามสแควร์ พร้อมตั้งชื่อร้านใหม่ว่า ‘ดวงกมล’

เดิมที ‘ดวงกมล’ เป็นชื่อสำนักพิมพ์ที่สุขเคยตั้งกับเพื่อน ดร.สาทิส อินทรกำแหง ปรมาจารย์ชีวจิต พิมพ์หนังสือขายยากเช่น ‘จากดวงใจ’ หนังสือเกี่ยวกับดนตรีคลาสสิก แต่ทำได้ 2-3 ปีก็ต้องปิด เพราะไม่มีร้านหนังสือยอมรับฝากขาย

แม้จะเคยล้มเหลว แต่สุขเชื่อว่า ดวงกมลเป็นชื่อที่ดี เพราะหมายถึงการกระทำที่เกิดจากใจ เขาเลยไม่ลังเลที่จะดึงมาเป็นชื่อร้าน และก็เป็นจริงดังคาด ดวงกมลรุ่งเรืองมีลูกค้าทั้งไทยทั้งเทศเป็นแฟนประจำ โดยเฉพาะบรรดานิสิตนักศึกษา เนื่องจากที่นี่มีหนังสือวิชาการอยู่ในคลังมากมายเต็มไปหมด

จุดเด่นของดวงกมล คือสุขไม่เคยปฏิเสธหนังสือดีที่ขายยาก หลายเล่มจึงมีขายที่นี่แห่งเดียว

ที่สำคัญเขาไม่เคยต่อว่านักอ่านที่เข้ามาโดยไม่ซื้อเลย เพราะแต่ก่อนสุขก็อ่านฟรีมาตลอดเหมือนกัน เนื่องจากครอบครัวมีฐานะยากจน ต้องอาศัยอ่านหนังสือของเพื่อนๆ หรือตามบอร์ดหน้าสำนักพิมพ์ต่างๆ ซึ่งหวังประชาสัมพันธ์หนังสือออกใหม่

หากแต่นโยบายที่ถือเป็นเอกลักษณ์ประจำร้าน และยังถูกกล่าวขานมาเรื่อยมา คือ ที่นี่ไม่ลดราคาหนังสือเด็ดขาด

บริเวณหน้าร้าน สุขจะเขียนป้ายด้วยลายมือว่า ‘..หนังสือร้านนี้ไม่ลดราคา เพราะเจ้าของต้องการมากๆ เอาไว้ซื้อเหล้ากิน..’ แม้ดูเหมือนเรื่องหยอกกันเล่น แต่นี่คือกุศโลบายที่สะท้อนว่า หนังสือแต่ละเล่มที่ถูกเลือกเข้ามาวางขายล้วนมีคุุณค่า หากยอมลดราคาก็เท่ากับลดทอนคุณค่าของหนังสือนั่นเอง

“ตอนนั้นอาจารย์ทางจุฬาฯ ติดผมมากเลย เพราะว่าผมรู้เรื่องหนังสือหมด อาจารย์บางคนที่ต้องหาหนังสือนอกเวลาให้นักศึกษาอ่าน ต้องมาถามผมว่า คุณสุข อ่านอะไรที่จะให้นักศึกษาอ่านดี ผมก็เลยแนะนำว่า เรื่องนั้นๆ มันมีคติอย่างไรบ้าง ตอนที่ทำร้านอยู่ที่สยามสแคร์เป็นช่วงที่ดีที่สุด เพราะตอนนั้นผมรู้เรื่องหนังสือดีมาก”

ด้วยปณิธานที่ให้เกียรติหนังสือและผู้อ่านเป็นที่สุด ดวงกมลจึงกลายเป็นร้านหนังสืออันดับ 1 ในใจใครหลายคน และสามารถขยายสาขาได้ถึง 73 สาขาทั่วประเทศ