หากถามว่าผู้นำอย่าง ‘สวัสดิ์ โอสถานุเคราะห์’ มีอะไรที่แตกต่างจากผู้นำธุรกิจคนอื่นๆ สิ่งนั้นก็คงจะเป็น วิสัยทัศน์ และการพยายามตามโลกปัจจุบันให้ทัน

จุดเด่นของสวัสดิ์ คือความใฝ่เรียนรู้ตลอดเวลา เขาชอบอ่านหนังสือเกี่ยวกับชีวประวัติของบุคคลที่ประสบความสำเร็จ และหนังสือ How-To หรือเคล็ดลับการใช้ชีวิต

แม้แต่ตอนเรียนอยู่ที่คณะแพทยศาสตร์ จุฬาฯ สวัสดิ์ก็มีวิธีหาความรู้ที่ไม่เหมือนใคร

“สมัยนั้นได้เข้าไปหัดในห้องผ่าตัดศึกษาพวกกล้ามเนื้อ ประสาทและเอ็น เรียนวิชาผ่าศพ และ อนาโตมีซึ่งรวมวิชาเกี่ยวกับหัวกะโหลกด้วย ผมมีความสนใจอยากจะรู้เกี่ยวกับหัวกะโหลกคนมาก แต่ตอนนั้นเราเรียนแบบไปเช้าเย็นกลับ จึงมีเวลาศึกษาน้อยกว่าพวกนักศึกษาประจำ วันหนึ่งก็เลยชวนพี่ชายไปซื้อหัวกะโหลกจากสัปเหร่อที่วัดสระเกศ เอาหัวกะโหลกนั้นมาให้ช่างไม้เลื่อยเพื่อจะดูข้างใน แล้วเอามาเก็บไว้ที่บ้านโดยไม่มีใครรู้ รุ่งขึ้นช่างไม้บอกว่าเมื่อคืนนี้โดนหลอกทั้งคืนเลย ตอนหลังผมได้นำหัวกะโหลกนั้นไปให้เพื่อนเพื่อศึกษาต่อไป”

การใฝ่รู้และขยันอ่านหนังสือนี้เอง ทำให้หลายๆ ครั้งสวัสดิ์ได้ไอเดียใหม่ๆ ไปต่อยอดธุรกิจ เช่นหนังสือของ Herbert Casson หรือนิตยสาร The Efficiency ที่เขาเป็นสมาชิกตลอดชีพอยู่

“Efficiency เป็นสมาชิกตลอดชีวิต พอหลังสงครามก็เลยหายไป ที่จริงเป็นหนังสือดี สอนถึงวิธีการค้า การทำงานอย่างไรจึงจะมีประสิทธิภาพ และหนังสือเล่มหนึ่งที่มีส่วนช่วยให้ประสบความสำเร็จด้านการงานชื่อ Human Machine โดย Arnold Benner ราคาเล่มละ 50 สตางค์ ตอนนั้นได้มาจากเวิ้งนาครเขษม เป็นหนังสือเกี่ยวกับวิธีทำให้ประสบความสำเร็จในการสร้างฐานะ ในเล่มเล่าเกี่ยวกับคนเราเปรียบเสมือนรถยนต์ นอกจากเครื่องยนต์แล้ว จะไปไหนได้ดีก็อยู่ที่ยาง ยางก็คล้ายกับอารมณ์ของคน ถ้ายางอ่อนหรือแข็งเกินไปก็ไม่ได้ ต้องสูบลมพอสมควรจึงจะไปได้สะดวก จะไปโทษถนนไม่ได้”

การรู้จักประยุกต์ความรู้เข้ากับการบริหารของสวัสดิ์ ส่งผลให้โอสถสภากลายเป็นหนึ่งบริษัทที่มีมาตรฐานสากล แม้จะดำเนินธุรกิจครอบครัวก็ตาม เช่นการเป็นบริษัทไทยแห่งแรกๆ ที่มีกองทุนสำรองเลี้ยงชีพ หรือการนำระบบโฆษณาและการตลาดเข้ามาใช้จริงจัง

เคล็ดลับของการโฆษณาอยู่ที่จิตวิทยา คือ ทำอย่างไรคนถึงจะเลื่อมใสและเกิดความศรัทธา เรื่องพวกนี้ใช้ทฤษฎีมากเกินไปไม่ได้ เพราะเมืองนอกไม่เหมือนเมืองไทย

เอาง่ายๆ อย่างเรื่องราคา หากเป็นเครื่องสำอางค์ก็ต้องราคาให้สูงไว้ก่อน ให้คนนึกว่าเป็นของดี แต่ขนาดเดียวกันก็ต้องทำองค์ประกอบต่างๆ ให้ดีด้วย ทั้งขวด รูปลักษณ์ แต่สิ่งที่สำคัญสุดคือ คุณภาพ เพราะถ้าของคุณภาพไม่ดีแล้ว ต่อให้โฆษณาไปก็เสียเงินไปเปล่าๆ สุดท้ายก็ต้องเลิก

อีกตัวอย่างของการสร้างความเชื่อมั่น คือยุคนั้นมีการเขียนข่าวใส่ร้ายโจมตีกันเต็มไปหมด สวัสดิ์ก็เลยต้องอาศัยคนดังในยุคนั้นมาคอยรับประกันว่าสินค้าของเต็กเฮงหยูนั้นดีจริง จนความนิยมกลับมา

นอกจากนี้ เขายังนำระบอบประชาธิปไตยมาประยุกต์ในออฟฟิศ ผ่านรูปแบบของ ‘คณะรักเกียรติ’ เพื่อสร้างความสามัคคีและการมีส่วนร่วมในองค์กร

‘คณะรักเกียรติ’ เกิดขึ้นในช่วงที่บริษัทมีพนักงานอยู่ราว 60-70 คน โดยตอนนั้นเริ่มมีการแบ่งแผนก พนักงานหลายคนไม่ค่อยกระตือรือร้น พวกที่เก่งๆ ออกมาตั้งร้านของตัวเองก็มีมาก สวัสดิ์ก็เลยอยากสร้างพื้นที่ให้พนักงานได้ใช้ความคิดสร้างสรรค์ แลกเปลี่ยนมุมมองต่างๆ โดยจะมีการประชุมพนักงานสัปดาห์ละครั้ง หากใครมีปัญหาอะไรก็มาพูดคุยกันได้ พร้อมกับวิเคราะห์การทำงานแต่ละสัปดาห์ เพื่อหาข้อสรุปและวิธีการแก้ไขต่อไป