นอกจากเป็นผู้จุดประกาย Siamensis แล้ว ความคลั่งไคล้เรื่องปลา ยังทำให้ชายผูู้นี้ผลักดันตัวเองไปสู่การเป็นนักอนุรักษ์ได้สำเร็จ ตามที่ตั้งใจไว้

“ผมเป็นมนุษย์ประหลาด” นณณ์กล่าวขึ้นพร้อมเสียงหัวเราะ

ครั้งหนึ่งเขาเคยเป็นบรรณาธิการ AQUA นิตยสารปลาสวยงามที่ดีที่สุดเล่มหนึ่งของเมืองไทย

“เมื่อก่อนสมัยเด็กๆ มีนิตยสารปลาสวยงามชื่อ AQUARIUM เป็นนิตยสารภาษาไทย ซึ่งผมชอบมากเลย ยังจำได้แม้กระทั่งตอนที่แม่ถือหนังสือเล่มแรกมายื่นให้ บอกว่าซื้อมาให้เห็นว่าน่าจะชอบ แต่เล่มนี้อยู่ไม่นานก็เจ๊งไป แล้วก็มีอีกเล่มชื่อ AQUA MAG มันก็กลายเป็นแรงบันดาลใจของเราเรื่อยมา

“พอเรียนจบกลับมาจากอเมริกา ก็มีเพื่อนคนหนึ่งทำนิตยสารแล้วขอให้ช่วยมาเขียน เขียนไปเขียนมาไม่รู้ท่าไหนก็กลายเป็นผู้ร่วมหุ้น เป็นบรรณาธิการ ทำอยู่หลายปี จนถึงจุดที่ดิจิทัลเริ่มเข้ามาแทนสิ่งพิมพ์ การแข่งขันสูงขึ้นเรื่อยๆ เราก็เลยเลิกดีกว่า”

สำหรับนณณ์แล้ว การทำนิตยสารก็ไม่ต่างจากการคืนความรู้สู่สังคม เพราะที่ผ่านมา เขาได้รับความรู้จากบรรดาเพื่อนฝูงในเว็บไซต์ Siamensis เยอะมาก และถ้าเป็นไปได้ก็อยากจุดประกายความฝันให้แก่เด็กๆ 4-5 คนหันมาสนใจเรื่องนี้ ก็คงเป็นเรื่องที่น่ายินดีมาก

หากแต่นณณ์รู้ดีว่านั่นคงไม่เพียงพอ ถ้าอยากเริ่มต้นขับเคลื่อนงานด้านนี้จริงๆ เพราะสิ่งที่จำเป็นไม่แพ้กัน คือความรู้สายตรง

พอดีเพื่อนที่คุ้นเคยกัน แนะนำว่าวิทยาลัยสิ่งแวดล้อม มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ เปิดรับนิสิตปริญญาเอกโดยไม่จำเป็นต้องสอบข้อเขียน แต่ใช้วิธีเสนอโครงงานที่น่าสนใจเพื่อไปทำเป็นวิทยานิพนธ์ นณณ์จึงตัดสินใจสมัครเรียน

“เรียกว่าข้ามสายมาเลย โชคดีที่พ่อแม่ก็ไม่ได้ปิดกั้น เพียงแต่ถามว่ามีเวลาไปเรียนเหรอ ผมก็บอกว่า ผมชอบ ผมเรียนได้ แต่ต้องปรับตัวเยอะมาก เพราะระบบมหาวิทยาลัยไทยต้องทำนู่นทำนี่ตลอดเวลา ผมเรียนอยู่ 6 ปี เข้าใจว่าโดนคัดชื่อออกไป 2 หน เพราะว่าลืมลงทะเบียน

“ตอนยื่นหัวข้อทำวิทยานิพนธ์ ก็โดนทักว่ายังไม่ขออนุญาตชื่อหัวข้อเรื่องเลย คือเราไม่รู้ว่าจะต้องทำอะไรบ้าง แม้แต่วันที่ต้องเรียงหน้าวิทยานิพนธ์ ต้องเว้น 1.25 นิ้ว กว่าจะเรียงถูกใช้เวลานานมาก วันที่ไปส่งตัวเล่ม น้องที่รับ เขาชักไม้บรรทัดขึ้นมาทำท่าจะวัดแล้ว ผมเลยบอกว่า ‘น้องครับ ผมส่งไป 3 รอบแล้ว อย่าให้ผมไม่จบเพราะไม้บรรทัดเลย’ เขาก็ยิ้มแล้วเก็บไป ก็จบมาได้ด้วยความสนุกสนาน”

แม้ชีวิตการเรียนปริญญาเอกอาจไม่ได้เปลี่ยนชีวิตเหมือนตอนทำเว็บไซต์ แต่ก็ช่วยเรื่องกระบวนการคิดอย่างมาก นณณ์เข้าใจถึงความสัมพันธ์ของสิ่งมีชีวิตแต่ละอย่างลึกซึ้งมากขึ้น เพราะทุกอย่างต่างเชื่อมโยงและเป็นเหตุเป็นผลซึ่งกันและกัน

อย่างโครงการที่หลายคนคิดว่าดี อาจมีข้อเสียและกลายเป็นโทษ หากดำเนินการผิดที่ ผิดเวลา ไม่ว่าจะเป็นการสร้างเขื่อน สร้างฝาย ปลูกป่า หรือแม้แต่การปล่อยปลา

“ปลาอะไรควรปล่อยตรงไหนอย่างไร เราต้องรู้ อย่างปลาช่อนเป็นปลาล่าเหยื่อขนาดใหญ่ จึงไม่อยู่รวมกันในบ่อเยอะๆ หลายตัว เพราะอาหารจะไม่พอ เวลาเราไปเหมาปลาในตลาดแล้วเทโครมลงไปในที่หนึ่ง มันจึงเกิดปัญหาขึ้น และถ้าสังเกตเวลาตกปลาช่อน จะรู้ว่ามันอยู่ตามชายน้ำ ตามบ่อ หากไปปล่อยตามท่าน้ำเจ้าพระยา หรือแม่น้ำโขง ก็อยู่ไม่ได้”

หลังเรียนจบ นณณ์นำความรู้และประสบการณ์ที่สั่งสมมาทั้งชีวิตมาถ่ายทอดสู่สังคม โดยประเด็นที่สนใจเป็นพิเศษคือ ระบบนิเวศของแหล่งน้ำจืดที่นับวันจะยิ่งเสื่อมโทรมลงมากขึ้นเรื่อยๆ เพราะถ้าสังเกตจะพบว่า ปลาเริ่มขาดแคลนไปเรื่อยๆ แม้แต่ในตัวเมืองอุบลฯ ซึ่งติดทั้งแม่น้ำโขง แม่น้ำมูล ก็ยังต้องนำเข้าจากกัมพูชา

ปัจจัยสำคัญก็เป็นเพราะองค์ความรู้เรื่องเกี่ยวกับเรื่องปลาและแหล่งน้ำจืดของคนไทยมีน้อยมาก ที่สำคัญคือภูมิปัญญาดั้งเดิมของคนไทยเองก็ไม่ได้รับการสืบต่อเท่าที่ควร

เหตุการณ์หนึ่งที่เขามักเล่าอยู่เสมอคือ เพื่อนคนหนึ่งกลับบ้านที่นครสวรรค์ แม่ก็เลยทำแกงส้มให้กิน ด้วยความสงสัยว่า แม่ใช้ปลาอะไรทำ เพราะหน้าตาดูประหลาดแต่รสชาติอร่อย แม่จึงบอกว่า ปลาแป้นยักษ์ หรือปลาข้าวเม่า แต่ฝ่ายลูกไม่เชื่อ จึงสอบถามมากลุ่ม Siamensis ซึ่งก็ได้รับคำตอบเดียวกัน

“ความจริงๆ แม่เขารู้เยอะกว่าเราอีก คือรู้ว่ามาในฤดูกาลไหน จับด้วยเครื่องมือประมงอะไร ทำอะไรกินถึงอร่อย แต่ความรู้เหล่านี้พอข้ามเจเนอเรชันก็หายไปหมดเลย เพราะมันไม่ได้ถูกใช้ประโยชน์”

เพราะฉะนั้น หากเป็นไปได้ก็อยากส่งเสริมให้คนหันมาเรียนรู้และเข้าใจระบบนิเวศมากขึ้น อย่างน้อยๆ ปลาที่กินอยู่เป็นประจำ 10-20 ชนิด ก็ควรจะรู้จักให้ดีขึ้นกว่านี้ เพื่อเป็นพื้นความรู้ในการอนุรักษ์สิ่งแวดล้อมต่อไปในอนาคต