“หากไม่พิสดารจริง หรือบ้ามากๆ ทำไม่ได้หรอก..”

หลายคนอาจสงสัยว่า นักอนุกรมวิธานคือใคร สำคัญแค่ไหน..

หากจะว่าไปแล้ว อาชีพนี้ก็เหมือนตัวประกอบ ที่ไม่โดดเด่นเมื่อเทียบอาชีพข้างเคียงอย่างสัตวแพทย์หรือนักอนุรักษ์ทั้งหลาย แต่ก็เป็นส่วนสำคัญที่ขาดไม่ได้ เพราะความรู้ที่เกิดจากการค้นคว้าศึกษาและวิจัยของเขานั้นเป็นพื้นฐานที่สามารถต่อยอด และสนับสนุนให้งานอื่นๆ ขับเคลื่อนไปได้

เช่นเมื่อก่อนภาคใต้ มีคนถูกงูเห่ากัดตามบนเขาเป็นจำนวนมาก ฉีดยายังไงก็ไม่รอดสักราย แต่อาจารย์ก็ใช้องค์ความรู้ของการแยกประเภทสัตว์ จึงทราบว่า งูเห่าบนเขากับงูเห่าพื้นราบนั้นเป็นคนละชนิดกัน เซรุ่มที่มาจากงูพื้นราบก็เลยใช้ไม่ได้ จนนำไปวางโปรแกรมพิษของสถานเสาวภาใหม่ทั้งหมด

เวลาส่งเซรุ่มไปตามภูมิภาคต่างๆ ก็ต้องให้สอดคล้องกับสภาพภูมิประเทศ เช่นภาคใต้ส่งไปทั้งแบบพื้นราบและภูเขา ส่วนภาคอีสาน งูพื้นราบมีน้อย ก็เลยเน้นเซรุ่มสำหรับงูภูเขาเป็นหลัก

แต่แน่นอน อาชีพนี้ไม่ใช่ใครๆ ก็ทำได้ หัวใจสำคัญคือต้องมีความคลั่งไคล้เป็นพื้นฐาน อย่างอาจารย์จารุจินต์ต้องถือว่า เขารักและผูกพันกับสัตว์มาตั้งแต่นอนเปล

“คุณพ่อผมจะเอาตุ๊กตาที่เป็นรูปสัตว์มาห้อยในเปลให้ผมจับเล่น ก็พวกปลาเงินปลาทอง นก ม้าต่างๆ ไปเรื่อยๆ นั่นแหละ แต่บางคนอาจหาว่าผมโอเวอร์ก็ได้นะ เอาเป็นเริ่มสนใจเรื่องสัตว์ตั้งแต่เด็กๆ ก่อนจะเข้าเรียน แทบจะเรียกชื่อสัตว์ได้ก่อนชื่อคน”

ช่วงเป็นเด็ก อาจารย์ไม่เล่นของเล่นเหมือนเด็กคนอื่น สิ่งที่เขาสนใจคือสัตว์ตัวเล็กตัวน้อย พวกจิ้งหรีด กิ้งกือ จะถูกจับใส่ขวดมาดูเล่น เพราะฉะนั้นก่อนเข้าบ้าน คุณแม่จึงต้องคอยตรวจสอบกระเป๋ากางเกงให้เรียบร้อยว่า จารุจินต์ไม่ได้เอาสัตว์อะไรซุกซ่อนกลับมา

“ตอนที่ยังไม่ทัน 5 ขวบดี ผมเคยเกือบถูกงูกัดตายนะ ตอนนั้นผมไปลากงูสามเหลี่ยม จำได้ว่าอยู่ในท่อน้ำตัวยาวกว่าตัวผมอีก ตอนนั้นไม่รู้ว่ามันคืออะไรแต่รู้สึกชอบมาก ตัวมันดำๆ เป็นมัน สวยจริงๆ พอพ่อผมเห็นร้องลั่นเลย ผมตกใจก็เลยปล่อย มันก็เลื้อยหนีออกจากบ้านไป”

แม้กระทั่งตอนเรียนหนังสือ ความชอบเรื่องสัตว์ก็ไม่เคยจางหายไปไหน มีแต่ยิ่งเพิ่มทวีคูณ ในลิ้นชักของเขาเต็มได้วยตัวหนอน ผีเสื้อ แมลงชนิดต่างๆ นับไม่ถ้วน ตัวที่ตายแล้วเขาก็เอามานั่งเด็ดปีก เด็ดหนวด สังเกตลวดลาย จำนวนขา หรือไม่ก็ผ่าท้องดูข้างในว่าเป็นอย่างไร จนมีฉายาว่า ‘ตัวรังแกสัตว์’

ความจริงคนรอบข้างเองก็ไม่ค่อยเข้าใจหรอกว่า เหตุใดเด็กชายจารุจินต์ถึงสนใจเรื่องแมลงมากเป็นพิเศษ แต่ก็ไม่เคยห้ามปราม หรือดุด่า แถมมีหลายครั้งที่คุณพ่อนักบินของเขา ช่วยอธิบายว่าสัตว์เหล่านั้นคือตัวอะไร มีพฤติกรรมแบบไหน จนกลายเป็นความทรงจำที่ต่อเนื่องมานานอีกหลายปี

“เด็กมักสนใจธรรมชาติรอบๆ ตัว แต่บางครั้งก็ถูกปิดกั้นความสนใจเหล่านี้ ยิ่งถ้าพ่อแม่ไม่เข้าใจ พอไปจับแมลงแปลกๆ มาก็ถูกผู้ใหญ่ห้ามปรามหรือตี ถ้าเด็กถามว่า นี่คือตัวอะไร ทำไมมีสีประหลาดแบบนั้น ก็ไม่มีใครตอบได้ ความสนใจที่ว่านี้ก็ถูกทำลายลงไปเรื่อยๆ โอกาสที่จะรู้จักธรรมชาติก็ลดน้อยลง

“ความจริงพ่อก็หนักใจที่เห็นผมไปนั่งมุดอยู่กับหญ้าหาตั๊กแตนทั้งวัน แต่เขาก็ส่งเสริม แต่ส่งเสริมแบบว่าหนักใจว่าจะไปรอดหรือเปล่า เขายังพูดเลยว่าโตขึ้นจะหากินอะไร หรือจับแมลงเล็กๆ เลี้ยงพ่อทุกวัน”

หลังเรียนจบมัธยม อาจารย์มีผลการเรียนระดับดีเยี่ยม ถึงขั้นเข้าเรียนแพทย์ หรือวิศวะได้สบายๆ แต่เขากลับฉีกแนว หันไปเรียนคณะเกษตรแทน โดยมุ่งไปที่สาขากีฎวิทยา หรือศาสตร์ที่เกี่ยวกับแมลงโดยเฉพาะ ด้วยความฝันที่จะเป็นนักอนุกรมวิธานสัตว์ของเมืองไทย ในขณะที่เพื่อนๆ ส่วนใหญ่มุ่งความสนใจไปที่เรื่องยาฆ่าแมลงกัน

จุดเปลี่ยนสำคัญในชีวิตของอาจารย์เกิดขึ้นช่วงที่เรียนปริญญาโท วันหนึ่งขณะที่กำลังจัดเรียงผีเสื้อกลางวันอยู่ที่กรมวิชาการเกษตร ก็มีชายสูงวัยสวมแว่นผู้หนึ่งทักขึ้นมาว่า “นายดูผีเสื้อเป็นนี่หว่า ไปอยู่กับฉันไหม”

ตอนนั้นเขาก็ยังไม่รู้หรอกว่าใคร กระทั่งชายผู้นั้นแนะนำตัวว่าชื่อ นพ.บุญส่ง เลขะกุล บุคคลผู้ได้รับการยกย่องให้เป็น ‘บิดาแห่งการอนุรักษ์ของไทย’ เวลานั้นคุณหมอบุญส่งกำลังมีโครงการทำหนังสือผีเสื้อเลี้ยงเล่มแรกของเมืองไทยอยู่พอดี แต่ก็ยังไม่เสร็จสักที

หลังตัดสินใจรับปากไปอยู่ด้วย คุณหมอก็ถามอาจารย์ว่า ถ้าไปอยู่แล้วอยากอยู่แบบไหน “แบบลูกหรือลูกจ้าง..ถ้าอยู่แบบลูกจ้างมีเงินเดือนให้ แต่ถ้าอยู่แบบลูกก็แล้วแต่ให้ อยากได้หนังสือ อยากได้อะไรก็บอก ถ้ามีเงินก็ให้ ไม่มีก็ไม่ให้”

สุดท้ายอาจารย์ก็เลยตัดสินใจขออยู่แบบลูกดีกว่า

“สมัยนั้นผมศึกษาเรื่องพืชเรื่องสัตว์จนไม่ได้กลับบ้านเลย ก็นอนที่บ้านหมอบุญส่งนั่นแหละ สิ่งที่ผมทำทุกวันนี้ก็ท่านนี่แหละที่เป็นคนไกด์มาโดยตลอด อบรมสั่งสอนวางกรอบให้ เพราะงานด้านนี้ถ้าสนใจธรรมดาโดยไม่มีคนชี้แนะ มันไม่มีแนวทางที่จะไป เรียนปริญญาโทก็หมอบุญส่งนี่แหละ ค่าหน่วยกิตก็ไถคุณหมอ ผมมีตังค์ที่ไหน บอกขอสัก 20 หน่วยกิต เท่าไหร่ก็ควักให้ เหมือนเป็นลูกคนที่ 6 ของท่าน”