หากพูดถึงจุดเปลี่ยนสำคัญในชีวิตของอาจารย์ชัยณรงค์ เชื่อว่าคงไม่มีเรื่องใดเทียบเท่าการเป็นผู้ประกาศประจำสถานีวิทยุกระจายเสียง BBC กรุงลอนดอน สหราชอาณาจักร

ความจริงเขาไม่ได้คิดที่จะทำงานสายสื่อมวลชนมาก่อน แต่เมื่อกลางปี 2514 ได้เห็นประกาศรับสมัครงานในหนังสือพิมพ์ Bangkok Post จึงอยากทดลองสมัคร เพื่อนำประสบการณ์ตรงนี้มาถ่ายทอดให้นักเรียนเซนต์จอห์นเหมือนที่เคยทำมาตลอด แต่เมื่อลองสมัครก็พบว่า BBC นั้นต่างจากหน่วยงานอื่นๆ ที่เคยสมัครอย่างสิ้นเชิง

“ผมไม่เคยเจอกระบวนการคัดสรรแบบนี้มาก่อน เขาใช้เวลา 6 เดือนในการรับสมัคร เดือนแรก เขาประกาศว่าใครสนใจเป็น BBC Broadcaster ก็ให้สมัครไป ผมก็เขียนไป ยังเก็บสำเนาเอามาติดให้เด็กดูด้วยว่าครูไปสมัครงาน BBC พอเดือนที่ 2 เขามีจดหมายตอบมาว่าได้รับแล้ว และได้ทำ Short List ระดับหนึ่ง ซึ่งคุณเป็นหนึ่งในจำนวนผู้ที่เขาคัดเลือกให้กรอกใบสมัครในแบบฟอร์ม พอผมกรอกเสร็จก็ส่งไป

“เดือนที่ 3 ก็ได้รับจดหมายให้ไปสอบข้อเขียนที่ British Council พอเข้าไปในห้อง เราเห็นนักประกาศ นักวิทยุดังๆ ในยุคนั้นหลายคน ก็คิดในใจว่าเราจะสู้พวกนี้ได้หรือนี่ แต่ผมก็ตอบกับตัวเองว่า เรามาหาความรู้ไปสอนเด็ก ตอนนั้นเขาก็เอาข่าวมาให้เราแปล ทำเสร็จเขาก็เก็บไป เดือนที่ 4 มีจดหมายมาอีกให้ไปทำ Voice Test คือเขาอยากดูว่าเสียงของเราเป็นยังไง ก็ไปสถานทูตอังกฤษ มีสตูดิโอเล็กๆ ปรากฏว่าเขาให้อ่านกระดาษที่เราเขียนแปลนั่นเอง โดยแต่ละเดือนเขาก็จะตัดคนจนเหลือน้อยลงไปเรื่อยๆ

“พอเดือนที่ 5 บอกให้มาสอบสัมภาษณ์ เราก็ไป ปรากฏว่าเขาไม่ได้สัมภาษณ์หรอก แต่เขาให้ผู้สมัครอีกคนมาสัมภาษณ์กันและกัน เพื่อดูเทคนิคว่าเราถามยังไง และเวลาที่มีคนถามเราตอบยังไง และพอเดือนที่ 6 เขาตอบมาว่า คุณเป็นคนที่อยู่ในกลุ่ม Short List ที่คัดไว้ เจ้าหน้าที่จะบินมาสัมภาษณ์เป็นภาษาอังกฤษ เราก็โอเคไปสัมภาษณ์ พอสิ้นเดือนก็มีจดหมายแจ้งมาว่า บัดนี้กระบวนการคัดเลือกได้เสร็จสิ้นแล้ว เรารับ 1 คนและเป็นคุณ ก็รู้สึกดีใจมาก แบบนี้ไม่ตอบรับคงไม่ได้”

หากปัญหาคือ อาจารยย์ยังติดสัญญากับทางเซนต์จอห์นอีกประมาณ 4 เดือนจนสิ้นสุดปีการศึกษาก่อน จึงตอบกลับว่าต้องสอนให้ครบกำหนดเสียก่อน ทาง BBC จะรอได้ไหม หากรอไม่ได้ก็คงต้องสละสิทธิ์ ซึ่ง BBC ก็แจ้งกลับมาว่าไม่มีปัญหา ขณะที่อีกทางก็ไปพูดคุยกับอาจารย์สมัย ชินะผา เจ้าของโรงเรียนเซนต์จอห์นว่า ขอเวลา 5 ปีไปหาประสบการณ์ใหม่ๆ ที่ BBC กรุงลอนดอน แล้วจะกลับมาซึ่งอาจารย์สมัยก็ยินดี

ชีวิตในฐานะสื่อมวลชน เป็นเรื่องท้าทายไม่น้อย เพราะต้องเริ่มต้นตั้งแต่ศูนย์ ทั้งการเข้าอบรมหลักสูตรการใช้ไมโครโฟน การสัมภาษณ์ การผลิตรายการ โดยหน้าที่หลักๆ มีทั้งการแปลข่าว นำเสนอข่าว รวมถึงเป็นแขกรับเชิญในรายการทีวีของ BBC เวลาที่มีข่าวเกี่ยวกับประเทศไทย ขณะเดียวกัน เขาใช้โอกาสนี้ส่งแผ่นเพลงจากฝั่งอังกฤษที่กำลังเป็นที่นิยม กลับเมืองไทยให้เพื่อนสนิทอย่าง ดำรง พุฒตาล ใช้เปิดในรายการวิทยุและโทรทัศน์ด้วย

แต่งานที่สนใจสุดคือ การทำรายการการศึกษา เพราะทำให้มีโอกาสได้เดินทางไปศึกษาดูงานตามโรงเรียนต่างๆ ทั่วเกาะอังกฤษ ซึ่งกลายมาเป็นพื้นฐานหลักที่ใช้ประโยชน์เมื่อกลับมาทำงานที่เซนต์จอห์น

อย่างวิธีตรวจสอบความเข้าใจของเด็ก ซึ่งอังกฤษใช้วิธีถามคำถาม และถ้านักเรียนคนไหนตอบได้ให้ยกมือ ครูก็จะเป็นฝ่ายเรียกให้ตอบ ข้อดีของวิธีนี้คือ ครูจะสามารถสังเกตเห็นได้เลยว่า เด็กในห้องมากน้อยแค่ไหนที่เข้าใจ และควรเน้นย้ำการสอนเรื่องใดให้มากขึ้น ซึ่งต่อมาการยกมือเพื่อขอตอบก็เริ่มแพร่หลายไปทั่วโลก รวมถึงประเทศไทยด้วย

“ผมได้เรียนรู้มหาศาล และการที่ผมได้ไปดูโรงเรียนต่างๆ ทุกแห่งโดย BBC เป็นคนติดต่อไป มันคือ VIP เวลาไปแต่ละครั้ง เขาต้อนรับอย่างดีมาก บางโรงเรียนต้องไปอยู่หลายวัน และถ้าผมไปเองผมจะต้องมีเงินกี่แสนกี่ล้านถึงจะได้ดูงานนับเป็นร้อยๆ โรงเรียนเช่นนี้ และติดต่อไปก็อาจได้รับการปฏิเสธด้วย”

ไม่เพียงรายการการศึกษาเท่านั้นที่ต้องรับผิดชอบ อาจารย์ยังขอทาง BBC ผลิตรายการกีฬาซึ่งเป็นความสนใจส่วนตัว ทำให้มีโอกาสได้เดินทางไปดูกีฬาต่างๆ ทั้งฟุตบอล เทนนิส ซึ่งทางสถานีนอกจากจะหาตั๋วที่ดีที่สุดให้แล้ว ยังแนะนำเทคนิคการรายงานข่าวกีฬาที่ดีว่า ไม่ใช่เพียงแค่บรรยายเท่านั้น แต่ต้องทำการบ้าน เช่นใครแข่งกันใคร ประวัติของนักกีฬา บรรยากาศในสนาม เพื่อให้ผู้ฟังเห็นภาพตามไปด้วย

แต่เรื่องหนึ่งที่น่าบันทึกไว้ คือการที่อาจารย์ติดต่อไปยังหนังสือพิมพ์แนวหน้า ซึ่งเป็นหนังสือพิมพ์ไทยฉบับเดียวที่ส่งมาให้สถานีวิทยุ BBC ในอังกฤษ เพื่อชักชวนให้ทำกิจกรรมทายปัญหาฟุตบอลโลก โดยให้ผู้อ่านส่งโปสการ์ดมายัง BBC ผ่านทางสถานทูตอังกฤษ และผู้โชคดี 1 คนจะได้มาเที่ยวพร้อมกับเจอนักเตะอังกฤษชื่อดัง ซึ่งครั้งนั้นนอกจากผู้ชนะแล้ว ทางหนังสือพิมพ์บ้านเมืองยังส่งผู้สื่อข่าวกีฬาที่ชื่อ ‘เอกชัย นพจินดา’ ไปเยือนเกาะอังกฤษเป็นครั้งแรก โดยเขารับหน้าที่ไกด์พา ย.โย่ง เยือนสนามฟุตลอลต่างๆ รวมทั้งสนามกีฬา Wembley ซึ่งต่อมากลายเป็นต้นทุนที่เขาใช้ในงานเขียนคอลัมน์ และพากย์กีฬาเรื่อยมา

หลังทำงานครบ 5 ปี ทาง BBC ได้ต่อสัญญาเพิ่มอีก 1 ปี แต่เนื่องจากได้ให้คำมั่นกับอาจารย์สมัยไว้แล้ว จึงตัดสินใจขอลาออก ซึ่งถือเป็นคนแรกของสถานีเลยก็ว่าได้ที่ออกก่อนครบกำหนดสัญญา

แต่ถึงจะไม่ได้ทำงาน BBC ทว่าเส้นทางในฐานะสื่อมวลชนก็ยังดำเนินต่อมา โดยเขาได้รับเชิญให้ร่วมบรรยายกีฬาเอเชียนเกมส์ ครั้งที่ 8 ที่กรุงเทพมหานคร เมื่อปี 2521 โดยนำองค์ความรู้จาก BBC มาประยุกต์ใช้ จนเกิดเป็นกระแสโด่งดัง และเป็นหนึ่งในต้นแบบของการพากย์กีฬาในปัจจุบันนี้

“ครั้งนั้นผมประจำสนามศุภชลาศัย ช่วงว่างๆ เราก็เดินลุยไปตามทีมต่างๆ ไปถามว่าโค้ชว่านักกีฬาเป็นยังไง เคยชนะอะไรบ้าง แล้วตอนบรรยายก็ใส่เรื่องพวกนี้เข้าไป เช่นจับตาดูหมายเลข 4 ดีๆ เขาชนะมา 3 ครั้งติดแล้ว เขาหวังจะชนะเป็นครั้งที่ 4 ก็ทำให้คนติดตามด้วยความสนใจมากขึ้น แล้วบ่อยครั้งที่ผมขอลากไมโครโฟนลงสนาม เพื่อจะได้สัมภาษณ์คนชนะว่าเขาดีใจแค่ไหน”

ผลจากการบรรยายเกมกีฬาครั้งนั้น ทำให้อาจารย์กลายเป็นนักพากย์เบอร์ต้นๆ ของเมืองไทยในช่วงนั้น และนำไปสู่การต่อยอดไปสู่งานอื่นๆ บนจอโทรทัศน์ ทั้งการนำเสนอรายกีฬาช่อง 3 ด้วยการนำรายการกีฬาจากต่างประเทศมาออกอากาศ เป็นผู้ประกาศข่าวหลักของ ททบ.5 เป็นพิธีกรรายการสารคดี ‘ความรู้คือประทีป’ ของ ESSO ทางช่อง 9 และที่สำคัญสุดก็คือรายการ I.Q.180