2 ปีแรกในสวนโมกข์ นอกจากคนใกล้ชิดแล้ว แทบไม่มีใครรู้ว่าพุทธทาส ทำอะไรอยู่ จนกระทั่งหนังสือพิมพ์ราย 3 เดือน ชื่อ พุทธสาสนา เผยแพร่ออกไป

ระหว่างการค้นคว้า ท่านพุทธทาสเห็นว่า ในพระไตรปิฏกมีความสมบูรณ์ของการปฏิบัติแบบโบราณ จึงอยากจะรวบรวมให้ลึกและสมบูรณ์ นอกจากเอาไว้ใช้เองแล้วยังตั้งใจเผยแพร่ออกไปเพื่อเป็นประโยชน์กับคนอื่น จึงเขียนเป็นหนังสือ ตามรอยพระอรหันต์

นอกจากนี้ยังคุยกับนายธรรมทาส น้องชายผู้ตั้งคณะธรรมทาน ว่าน่าจะมีหนังสือพิมพ์ทางพุทธศาสนาออกมาเฉพาะแบบที่มีในต่างประเทศ เช่น ญี่ปุ่น ลังกา อินเดีย อังกฤษ ซึ่งเมืองไทยขณะนั้นไม่มี เพื่อเผยแผ่ความรู้ และแถลงกิจการแนวคิดของคณะธรรมทานและสวนโมกข์ไปด้วยในตัว กลายเป็นที่มาของหนังสือพิมพ์ พุทธสาสนา โดยนำตามรอยพระอรหันต์ทยอยลงตีพิมพ์ด้วย

“หวังว่าเป็นการเสนอของใหม่ ทำให้คนสนใจปริยัติแนวใหม่ สนใจปฏิบัติศีล ธุดงค์ กรรมฐาน..จุดชนวนให้เกิดความสนใจ ช่วยกันพร้อมๆ ทั้งประเทศ

“เจตนารมณ์ ตั้งไว้ 3 ข้อ คือ ส่งเสริมปริยัติ ส่งเสริมปฏิบัติ แล้วก็เผยแผ่ ถ้าทำได้สำเร็จคนก็เข้าถึงหัวใจของพุทธศาสนามากยิ่งขึ้น ถ้าศาสนามีอิทธิพลในหมู่คนมากขึ้น เขาก็จะพากันออกจากวัตถุนิยมของเขาเอง”

พฤษภาคม 2576 พุทธสาสนา เผยแพร่เป็นฉบับแรก และได้รับความนิยมมากจนต้องพิมพ์ซ้ำอีก 2 ครั้ง เนื้อหาของหนังสือแบ่งเป็น 3 ภาคสำคัญ คือ ภาคแปลพระไตรปิฏกเป็นภาษาไทย ภาคส่งเสริมการปฏิบัติธรรม ซึ่งจะนำหัวข้อธรรมะที่น่าสนใจมาอธิบายแจกแจง เพื่อส่งเสริมให้นำไปใช้ปฏิบัติให้ได้ผล และภาคทั่วไป ซึ่งลงข่าวสารความเคลื่อนไหว บทวิจารณ์วงการพุทธศาสนาในไทยและทั่วโลก

ท่านพุทธทาสต้องขึ้นไปพิมพ์หนังสือที่สีลม นำกลับมาเข้าปกที่พุมเรียง ตอนแรกขอความช่วยเหลือให้ไทยเขษมรายสัปดาห์ พิมพ์คูปองไว้ในเล่ม ใครอยากได้ก็ฉีกส่งมาพร้อมแสตมป์ ทางนี้ก็ส่งหนังสือให้ จนภายหลังคนรู้จักกว้างขวางขึ้น จึงมีระบบอกรับสมาชิก และมีโรงพิมพ์เอง

แม้จะเป็นหนังสือพิมพ์บ้านนอก แต่คนอ่านส่วนมากคือคนกรุงเทพฯ และผลลัพธ์ของหนังสือพิมพ์เล่มนี้ ก็เกิดขึ้นอย่างกว้างขวาง

มีทั้งจดหมายวิพากษ์วิจารณ์ จดหมายแนะนำ จดหมายด่า เพราะเนื้อหาเข้มข้นมาก

ท่านพุทธทาสใช้หลายนามปากกา เช่น ‘พุทธทาส’ เขียนเรื่องธรรมะโดยตรง ‘อินฺทปญฺโญ’ เขียนวิจารณ์แรงๆ ‘สิริวยาส’ เขียนโคลงกลน ‘สังฆเสนา’ เขียนแบบนักรบเพื่อธรรม ‘ข้าพเจ้า’ เขียนแง่คิดขำๆ ที่น่าสนใจคือ ‘พุทธทาส’ ไม่เคยถูกด่าเลย แต่ ‘อินฺทปญฺโญ’ ถูกด่าเป็นประจำ แถมเคยมีคนเขียนเข้ามาให้ปลดนายคนนี้ออกจากกองบรรณาธิการด้วย!

พุทธสาสนา ทำให้พระสงฆ์หลายรูปอยากเดินทางมาที่สวนโมกข์ หนึ่งในนั้นคือ พระพรหมมังคลาจารย์ (ปัญญานันทภิกขุ) ที่เดินทางพร้อมกับพระราชญาณกวี (บุญชวน เขมาภิรัตน์) มาจำพรรษาร่วมกับท่านพุทธทาสที่สวนโมกข์ในปี 2479

ท่านปัญญาเล่าว่า หลังจากบิณฑบาตเสร็จ ท่านพุทธทาสกับท่านบุญชวนก็จะคุยธรรมะ ถกกันทุกวัน บางทีเสียงดัง ตกลงกันไม่ได้ตอนเย็นก็กลับมาคุยกันใหม่ นั่งจิบน้ำร้อนสนทนาที่ลานหินใต้ต้นยางใหญ่ เป็นอย่างนี้ประจำ หลังกลับไปแล้ว ภิกษุทั้งสามจึงคบหาเป็นสหายธรรมกัน

อีกครั้งหนึ่งที่ทำให้คนรู้จักสวนโมกข์มากที่สุด คือตอนที่สมเด็จพุทธโฆษาจารย์ (เจริญ ญาณวโร) วัดเทพศิรินทร์ มาเยี่ยมและค้างที่สวนโมกข์ ท่านเดินมาจากสถานีรถไฟ 5-6 กิโลเมตร ทั้งที่ขาไม่ดี คนก็แห่มากันเต็มวัดทั้งพระทั้งชาวบ้าน มีการเลี้ยงกันอย่างป่า คือปูเสื่อฉันกลางดิน

แต่สิ่งที่สำคัญที่สุดของหนังสือพิมพ์เล่มนี้ คือท่านพุทธทาสใช้เป็นพื้นที่เผยแผ่หลักธรรมที่ทรงคุณค่าสู่สังคมไทย

“เรื่องปริยัติทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงหลายอย่าง โดยใช้วิธีการพูดเสียใหม่ คำแปลใหม่ อย่างเรื่องที่เขาไม่ค่อยอยากนำมาสอนเรื่องกาลามสูตร มันเป็นเรื่องจำเป็นแก่สังคม เราก็อยากให้เรื่องอย่างนี้ออกมาตีแผ่ เพราะมันเป็นเรื่องจำเป็นแก่สังคม

“เรื่องอนัตตา สุญญตา อิทัปปัจจยตา แต่ก่อนไม่มีใครพูดถึงเลย แม้แต่สุญญตาก็ฟังกันเป็นของนอกศาสนาไป เราก็เข็นออกมาสู่ความสนใจของประชาชน ในฐานะเป็นหัวใจของพุทธศาสนา มันก็เป็นปริยัติไปโดยการเผยแผ่ ยังไม่เป็นการปฏิบัติ จนกว่ามันจะค่อยๆ เลื่อนไปเป็นการปฏิบัติ หรือเป็นผลอันแท้จริง”

ธรรมะจากพระไตรปิฎกที่ท่านพุทธทาสไปหยิบมานั้น ท่านปัญญานันทภิกขุ เคยเปรียบไว้ว่า เหมือนกับท่านไปคุ้ยหาของเก่าที่จมอยู่ใต้โคลน ไม่มีใครสนใจ เอามาขัดให้สะอาด กลายเป็นทรัพย์ที่มีค่าแล้วส่งต่อให้ญาติโยม ไม่ใช่แค่ใครคนหนึ่งได้ใช้ แต่เป็นสมบัติของคนทั้งโลก

ครั้งหนึ่งในสมัยหนุ่ม ระหว่างอาบน้ำในคลองหลังวันคืนเดือนหงาย พระครูเคยถามพระเงื่อมว่า มีความคิดอย่างไรในการใช้ชีวิต ท่านบอกว่า “ผมคิดว่าจะใช้ชีวิตให้เป็นประโยชน์แก่เพื่อนมนุษย์ให้มากสุดเท่าที่จะมากได้”

ถึงวันนี้กาลเวลาก็พิสูจน์ว่า พระหนุ่มคนนั้นได้ทำอย่างที่พูดไว้จริงๆ