แม้แสงอรุณจะมีผลงานทางสถาปัตยกรรมไม่มากนัก หนึ่งในนั้นคือการออกแบบสวนหย่อมรัฐสภาซึ่งถูกคนไม่เห็นค่าปรับเปลี่ยนจนไม่เหลือเค้าเดิมแล้ว แต่บทความทางสถาปัตยกรรม-ผลงานทางความคิดของเขา ที่ได้รับการรวบรวมไว้เป็นหนังสือ ตึก ต้นไม้ และแสงอรุณ โลกทัศน์ของสถาปนิก, แสงอรุณแห่งสถาปัตยกรรม ก็ยังตีพิมพ์ซ้ำอยู่เรื่อยๆ

มีทั้งบทความเกี่ยวกับสิ่งที่เขาเรียนรู้จากปรมาจารย์แฟรงค์ ลอย ไรท์ ความงามของทัชมาฮาล สวนหินที่โดอันจิ คุณค่าของบ้านไทยเดิม ศิลปกรรมชาวบ้าน การใช้พืชท้องถิ่นประดับเมือง ทรรศนะอุจาด ฯลฯ ทั้งหมดล้วนสะท้อนว่า การออกแบบสถาปัตยกรรมและสิ่งแวดล้อมที่ดีจะช่วยยกระดับจิตใจของมนุษย์

เขาเห็นคุณค่าของสิ่งเหล่านี้ จึงพยายามถ่ายทอดออกมาให้คนอื่น โดยเฉพาะคนใกล้ชิด และลูกศิษย์ เป็นเหมือนการหว่านเมล็ดพันธุ์ความรักในธรรมชาติลงในใจคน ซึ่งรอวันเติบโตงอกงาม

“พ่อเป็นคนพิเศษ เกิดเป็นลูกพ่อจึงเป็นประสบการณ์พิเศษเหมือนกัน หน้านาพ่อพาขับรถออกไปนอกเมืองจึงได้รู้ว่าดอกข้าวนั้นมีกลิ่นหอม บางคืนพ่อเปลี่ยนที่กินข้าว ขึ้นไปนั่งตากยุงกันบนนอกชานเพื่อดูพระจันทร์ส่องลอดกิ่งทองหลางลงมา พ่อใช้เวลาครึ่งวันขับรถไปต่างจังหวัดที่คนอื่นเขาไปถึงได้ในเวลา 2-3 ชั่วโมง เพราะว่าจอดที่โน่นที่นี่เกือบตลอดทาง ตรงนี้ร่มรื่นเย็นดี ตรงนั้นต้นไม้สวย ตรงโน้นอาหารอร่อย ชวนชมชวนชิมไปเรื่อยๆ มีชีวิตร่วมกับพ่อเป็นกำไร พ่อไม่เคยปล่อยให้อะไรผ่านล่วงลับไปเฉยๆ” ชูมาน ถิระกิจ บุตรสาว เขียนถึงอาจารย์ไว้ในหนังสือที่ระลึกงานศพ

หรือตอนที่ รศ.ดร.บรรณโศภิษฐ์ เมฆวิชัย อดีตรองผู้ว่าราชการกรุงเทพมหานคร ไปศึกษาต่อที่มหาวิทยาลัยคอร์เนลล์ อาจารย์แสงก็เขียนจดหมายกำชับว่า

“ชีวิตของคุณยังมีเวลาอีกมาก ดูโลกให้กว้างละเอียด อะไรที่จะทำให้ใจเราสะอาดสุนทรขึ้น ปิติ สงบ ก็ควรแสวงหาเข้าไว้ การศึกษาไม่ใช่เฉพาะเจาะจงเฉพาะที่คุณได้เรียนเท่านั้น การเข้าใจสภาพบ้านเมือง ชีพจรของธรรมชาติแวดล้อมเหล่านี้ สามารถเป็นส่วนการเรียนและทำให้ปัญญาของเราแตกงอกงามด้วย

“ถ้าคุณละเลยในสิ่งที่ผมพูดมาแต่ต้นนี้ คุณกลับมาก็จะจมปลักกับทรรศนะอุจาดที่เกิดขึ้นเต็มเมืองของเราขณะนี้ แล้วคุณก็จะท้อและรันทดใจ แต่ถ้าคุณเห็นและรับความงามอันยิ่งใหญ่ของธรรมชาติที่นี่ไว้ได้มาก ได้แนบแน่น มันก็จะเป็นพลังที่จะปลอบประโลม ในขณะที่จิตของคุณท้อแท้ ก็บอกกันมาเพียงแค่นี้ ขอให้แข็งแรงทั้งกายและใจ”

อาจารย์แสงจากไป ด้วยโรคหัวใจล้มเหลวเฉียบพลัน เมื่อวันที่ 15 ตุลาคม 2522 ขณะอายุได้ 56 ปี อย่างไรก็ตามมีลูกศิษย์ลูกหาจำนวนมากที่รับอาสาสานต่อแนวคิดนี้

นอกจากนำไปใช้ในการงานของตนเองแล้ว บรรดาลูกศิษย์ยังร่วมกันก่อตั้ง ‘มูลนิธิสานแสงอรุณ’ เพื่อทำงานสนับสนุนและสร้างสรรค์กิจกรรมที่ประสานเชื่อมโยงทั้งในด้านธรรมชาติ สิ่งแวดล้อม การศึกษา ศิลปวัฒนธรรม และพุทธิปัญญา นำไปสู่สุขภาวะและความสมดุลในวิถีการดำเนินชีวิต

“พวกเราที่จบสถาปัตย์กันมา มีความคิดอ่าน มีอุดมการณ์ มีคติมีจิตวิญญาณขบถ เพราะมีอาจารย์แสงอรุณเป็นแรงบันดาลใจ อาจารย์แสงอรุณเป็นครูที่ดีมากๆ ซึ่งหาได้ยาก เป็นครูที่ทำให้ลูกศิษย์มีแรงบันดาลใจ คิดอะไรดีๆ ซึ่งผมคิดว่าสำคัญ คนแบบนี้มีบทบาทต่อความคิดอ่านของคนอื่น

“ท่านเคยออกหนังสือ อนาคต เขียนบทความนำเสนอความคิด ซึ่งในสมัยนั้นมีไม่กี่คนหรอกที่กล้าพูดความจริง ก็มีความนิยมนับถือ ชื่อ แสงอรุณ เป็นมงคล ถ้าใช้ชื่อนี้จะมีความหมายที่สุด บอกที่มาที่ไปของพวกเราด้วยว่าเป็นสถาปนิก เป็นส่วนเล็กๆ ที่สามารถสร้างสรรค์อะไร ให้กับสังคมได้” ครองศักดิ์ จุฬามรกต ศิษย์คนหนึ่งผู้ร่วมก่อตั้งมูลนิธิ กล่าว

ประภาส ชลศรานนท์ นักคิดและศิลปินแห่งชาติที่เป็นลูกศิษย์ ก็เขียนถึงสิ่งที่อาจารย์แสงได้มอบให้ว่า

“อาจารย์แสงอรุณ รัตกสิกร ท่านปลูกฝังและจุดประกายความรักธรรมชาติให้ผม ตอนเรียนอยู่กับท่านไม่เคยรู้สึกอะไรมาก มันคงเหมือนเมล็ดพืช อยู่ๆ วันหนึ่ง พอเราจะเขียนอะไรเกี่ยวกับเรื่องนี้ สิ่งที่ท่านปลูกฝังเรา มันงอกใหญ่เลย..”

จากเมล็ดพันธุ์ที่อาจารย์หว่านไว้ สืบต่อเป็นเมล็ดพันธุ์ใหม่ และคงสืบเนื่องไปไม่มีที่สิ้นสุด ตราบเท่าที่ยังมีคนเห็นในความงามของธรรมชาติ