“ผมไม่เคยคิดเขียนยาวขนาดนี้ คิดว่าจะเป็นพ็อกเก็ตบุ้คแบบเล่มละ 3 บาท สัก 7-8 เล่มจบ.. ทีนี้พอเขียนไปเขียนมา มันแตกลูกหลานเยอะ” พนมเทียน เล่าถึงความตั้งใจในการสร้างสรรค์ ‘เพชรพระอุมา’ ผลงานที่กลายมาเป็นโลโก้ประจำตัวถึงปัจจุบัน

เพชรพระอุมา เป็นงานที่พนมเทียนเขียนขึ้นให้สำนักพิมพ์ผ่านฟ้า เมื่อวันที่ 19 พฤศจิกายน 2508 หลังจากน้อย อินทนนท์ เจ้าของผลงาน ‘ล่องไพร’ ที่เขาให้ความเคารพอย่างสูง จากไป โดยได้แรงดลใจมาจาก King Solomon’s Mines ของ Sir H. Rider Haggard บวกกับประสบการณ์ในวัยเยาว์ที่เคยใช้ชีวิตอยู่บ้านป่า

พนมเทียนเล่าว่า เมื่อตอนเด็ก เขาย้ายไปอยู่บ้านประจำตระกูลที่สายบุรี ปัตตานี เดิมทีที่นี่เคยเป็นเหมืองทองโต๊ะโมะที่ใหญ่สุดของประเทศ เขาใช้ชีวิตขลุกอยู่กับบรรดานายพรานพื้นเมือง แล้วก็เริ่มเรียนรู้การล่าสัตว์ ยิงหนังสติ๊ก ไม้ซาง ปืนลม

“แรกๆ ก็ยิงนกเล็กๆ ไปก่อน พอปืนลมก็เริ่มยิงกระรอก แย้ ไกลๆ ต่อมาก็เป็นลูกกรด ยิงค่าง ยิงนกที่ใหญ่กว่า ต่อมาขยับเป็นลูกซอง ยิ่งค่าง ยิงหมูป่า แล้วก็มาเป็นไรเฟิล บรรพบุรุษผมเป็นนักเดินป่า

“ผมเป็นคนทำบาปขึ้น ยิงอะไรจะถูกเสมอ..อย่างบางทีผมก็ยิงไม่ตั้งใจนะ ยิงสกัดหน้าสกัดหลัง ก็ยังไปถูกมัน มีสัตว์ชนิดเดียวที่ผมไม่ล่าคือช้าง เพราะเราตั้งสัตย์ปฏิญาณไว้ในใจว่า เขาเป็นสัตว์ใหญ่เหลือเกิน ถ้าหากว่าไม่ใช่ป้องกันชีวิตตัวเองหรือผู้อื่นที่ไปด้วยกันแล้ว จะไม่ยิงเป็นอันขาด”

เพราะฉะนั้น ตัวละคร สถานที่ หรือแม้แต่ฉากในเพชรพระอุมา จึงมีรากฐานจากความจริง อย่าง ตาบุญคำ ก็เป็นพรานมุสลิม ซึ่งทำงานอยู่กับตาของเขา หรือ หนองน้ำแห้ง ก็เป็นหมู่บ้านเล็กๆ ในกาญจนบุรี ทุกคนเป็นคนเถื่อน ไม่ปรากฏในสำมะโนประชากร เพราะราชการยังสำรวจไปไม่ถึง

เมื่อคิดจะเริ่มต้นเรื่องใหม่ พนมเทียนจึงเริ่มวางพล็อต เขียนโครงสร้างตัวละครที่อยากเห็น รวมถึงวางเหตุการณ์ที่จะเชื่อมโยงเรื่องเข้าไว้ด้วยกัน

ตัวละครของพนมเทียน ล้วนมีเสน่ห์ น่าค้นหา อย่าง ‘รพินทร์ ไพรวัลย์’ หากสังเกตจะเห็นว่าเป็นชื่อที่อ่อนหวานมาก เหตุหนึ่งก็เพราะพนมเทียนอยากให้ตัวละครนี้มีความคิดลึกซึ้ง และมีความโรแมนติกแฝงในความกล้า ความแข็งกร้าว

“รพินทร์เป็นคนที่ไม่อยากทำร้ายคนอื่น แม้แต่การฆ่าสัตว์ ก็ไม่ยิงทิ้งยิงขว้าง จะยิงเฉพาะเป็น อาหารหรือป้องกันชีวิตคนอื่น ผิดกับพวกเจ้านายที่ยิงกันคะนองมือจริงๆ

“หรืออย่างแงซาย เขาเก่งกว่ารพินทร์ในบางแง่ แต่บารมียังไม่ถึง ที่ผมสร้างแงซายให้เด่น เป็นเทคนิกการเขียน นักประพันธ์ส่วนใหญ่ผมเข้าใจว่า ถ้าเป็นพระเอกแล้ว ต้องไม่มีใครมากิน เมื่อรพินทร์เก่งเป็นคนเด่นขนาดนี้แล้วเขาต้องมีจุดอ่อนบ้าง เป็นไข้มาเลเรียบ้างล่ะ หรือถ้าในแง่รูปหล่อ ก็จะต้องมีคนเหนือกว่า เพราะฉะนั้นตัวนี้จะมาเป็นตัวรองรับอารมณ์ ทำให้มันเด่นกว่า หล่อกว่าเสียหน่อย เรียกว่าศิลปะในการเขียน แงซายเขาเป็นคนเล่ห์ลึก แต่ถึงมีเล่ห์เขาก็น่ารัก”

แต่ทั้งนี้ ตัวละครทั้งหมดจะตั้งอยู่บนพื้นฐานของมนุษยธรรม จริยธรรมและคุณธรรม ซึ่งเป็นอุดมคติที่เขาคิดว่า คนในสังคมควรต้องมี

ส่วนการวางโครงสร้างเรื่อง พนมเทียนเล่าเคล็ดลับว่า เขาจะนำตัวละครและเหตุการณ์ต่างๆ มาลองผูกเป็นเรื่อง แล้วค่อยมาพิจารณาความสมบูรณ์ ความเป็นเหตุเป็นผล ถ้าจุดไหนที่รู้สึกว่าบิดๆ เบี้ยวๆ ก็จะปรับแก้ให้เรียบร้อย ถึงจึงค่อยมาพัฒนาเป็นตัวเรื่อง

ไม่แปลกเลยว่า ทำไมเพชรพระอุมา จึงกลายเป็นเรื่องยาวที่มีครบทั้งความสนุก พัฒนาการของตัวละครแต่ละตัว รวมถึงกลวิธีการเล่าที่น่าติดตาม และส่งผลให้เป็นงานที่มีแฟนประจำตั้งแต่เริ่มเปิดฉาก และกลายเป็นวรรณกรรมที่ยาวกว่าความตั้งใจครั้งแรกมาก เพราะยิ่งเขียนไปก็ยิ่งมันมือ อยากแต่งเติม เสริมรายละเอียดให้เห็นภาพเหตุการณ์ได้ชัดเจนที่สุด

นอกจากนี้ เพชรพระอุมา ยังถือเป็นงานที่พนมเทียนหอบหิ้วไปด้วยเสมอ ตั้งแต่เขาไปรับหน้าที่เป็นหัวหน้ากองบรรณาธิการนิตยสารจักรวาลรายสัปดาห์ ต่อมาเมื่อขัดแย้งกับหุ้นส่วน เขาก็นำไปเขียนต่อที่หนังสือพิมพ์เดลินิวส์ และสุดท้ายพอมาตั้งนิตยสารจักรวาลปืน เพชรพระอุมาก็ยังเป็นจุดขายสำคัญ
พนมเทียนบอกว่า ปัจจัยหนึ่งที่ทำให้เพชรพระอุมายังคงอยู่ในใจผู้คนไม่เสื่อมคลาย มาจากการนึกถึงและพร้อมรับฟังความคิดเห็นของผู้อ่านเสมอมา

“ผู้อ่านมักบอกว่า ถ้าไม่เป็นอย่างนั้นจะไม่อ่านอีกเลยนะ คือเขาอินในเรื่อง แต่ให้ผมหาเหตุผลเองว่า ทำอย่างไรถึงจะให้เป็นไปตามที่เขาประสงค์ได้ แต่ทั้งหมดนี้อยู่ที่ศิลปะการเขียน ผมจะสร้างเรื่องลักษณะให้น่าหวาดเสียวจวนเจียน ทำให้คนเข้าใจผิดว่าถ้ามันเป็นอย่างนี้ ทำให้น่าเสียใจ เป็นศิลปะการเขียนที่ว่า ทำยังไงถึงให้ผู้อ่านติดตามเรื่องของเรา

“สำหรับนักเขียนคนอื่นผมไม่ทราบ แต่ผมเขียนเพชรพระอุมา มานานเหลือเกิน 20 กว่าปี ตลอดเวลาผู้อ่านช่วยผมอย่างมาก ถ้าแม้จะเขียนออกไปแล้ว เกิดหลงลืมอะไร พลั้งพลาดอะไร เขาจะจดหมาย หรือโทรศัพท์มาทันที บอกเลยบางทีเราลืม เพราะเราใช้พิมพ์ดีดพิมพ์ด้วยความเคยชินมือ เพราะฉะนั้นพอมีโอกาสมาพิมพ์เป็นเล่มหรือพิมพ์ต่อไป เราก็แก้ไขได้ทัน”

เพชรพระอุมา ถือเป็นงานที่มีอิทธิพลต่อผู้อ่านชาวไทยอย่างยิ่ง หลายคนอ่านแล้วก็อยากเข้าป่า สำรวจชีวิตในพงไพร หลายคนเก็บสะสมปืน สะสมข้าวของตามตัวละคร อย่างรพินทร์ ไพรวัลย์

อย่างไรก็ดี แม้เนื้อหาของเพชรพระอุมาจะเกี่ยวกับข้องป่า แต่ในพนมเทียนเองก็ไม่ได้สนับสนุนในเรื่องการทำลายชีวิตเพื่อนร่วมโลกมากนัก เพราะเขาเลิกเข้าป่าไปตั้งแต่ปี 2511

“สัตว์มีน้อยเต็มทีแล้ว ขออย่าทำมันเลย มันไม่มีประโยชน์หรอก เราอยู่ในบ้านในเมืองก็สบายดีอยู่แล้ว ป่าก็เหมือนกัน ตอนนี้ เสียดายมาก ไม่รู้จะทำอย่างไง พูดแล้วก็เหมือนกับคนที่เคยทั่วๆไปนั่นแหละ สมัยหนุ่มๆ นั่น ป่ายังเป็นป่าจริงๆ ไม่เหมือนเดี๋ยวนี้ มีแต่ไม้ตายซาก”

หลังทุ่มเทชีวิตให้นวนิยายเรื่องนี้มายาวนาน พนมเทียนจึงตัดสินใจปิดฉาก เพชรพระอุมา ด้วยเหตุผลว่า หมดวัตถุดิบ เหนื่อย อยากพัก และไม่มีพล็อตแล้ว เมื่อวันที่ 21 มิถุนายน 2533 รวมระยะเวลากว่า 25 ปี 7 เดือน 3 วัน

แต่นั่นก็เป็นเพียงกับจบลงของตัวหนังสือเท่านั้น เพราะตลอด 30 ปีมานี้ ตำนานของเพชรพระอุมา ก็ยังคงเดินหน้าไปไม่เปลี่ยนแปลง และกลายเป็นงานที่อยู่ในใจผู้อ่านทั้งรุ่นเก่าและรุ่นใหม่เสมอมา