ย้อนกลับไปเมื่อวันอังคารที่ 1 ตุลาคม 2534 รายการเจ้าขุนทอง ออกอากาศเทปแรก ในช่วงเช้าเวลา 7 นาฬิกา

แม้ไม่มีดาราเลยสักคนแบบรายการทีวียุคนั้นชอบทำ แต่ด้วยความน่ารักของตุ๊กตาหุ่นธรรมดาๆ เพียงไม่กี่ตัว ก็สามารถดึงดูดความสนใจของเด็กไทยยุคนั้นได้ทันที

จุดเริ่มต้นของรายการนี้ มาจาก คุณแดง-สุรางค์ เปรมปรีดิ์ ผู้บริหารช่อง 7 ในขณะนั้น ต้องการสนองนโยบายรัฐบาลที่ให้สถานีโทรทัศน์ทดลองออกอากาศ 24 ชั่วโมง

ในฐานะอดีตครูใหญ่โรงเรียนเรวดี คุณแดงรู้สึกว่าเด็กๆ ใช้ภาษาไทยไม่ค่อยถูกต้องเท่าใดนัก จึงควรมีรายการภาษาไทยที่ดูสนุก เข้าใจง่าย และเสริมทักษะการใช้ภาษาที่เหมาะสม เพื่อเด็กๆ สามารถรับชมก่อนไปโรงเรียน

เธอเลยชักชวนบุคลากรจากคณะครุศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ให้มาผลิตรายการร่วมกัน รับหน้าที่ดูแลความถูกต้องทางวิชาการ พร้อมกับหาผู้ผลิตรายการเด็กที่มีศักยภาพมาช่วยงานฝ่ายสร้างสรรค์

ครั้งนั้น ครูแอ๊ว-รศ.อรชุมา ยุทธวงศ์ จึงแนะนำคุณแดงให้รู้จักกับครูอ้าว ซึ่งช่ำชองเรื่องการแสดงละครหุ่นมากว่าสิบปี เมื่อพูดคุยกันแล้ว ก็พบว่าความสนใจตรงกันพอดี ครูอ้าวจึงตัดสินใจเข้ามาช่วยเริ่มต้นรายการใหม่ โดยใช้ตุ๊กตาหุ่นเป็นสื่อกลาง

“เด็กทุกคนมักมีจินตนาการว่าสิ่งนู้นสิ่งนี้มีชีวิต เช่นหมาพูดได้ แมวพูดได้ เลยรู้สึกว่าหุ่นน่าจะเข้าถึงจิตใจของเด็กได้มาก เพราะมันทั้งน่ารัก ช่วยสร้างแรงบันดาลใจ สร้างความเข้าใจด้านศิลปะ รวมถึงความคิดสร้างสรรค์ใหม่ๆ ด้วย

“ที่สำคัญคือ หุ่นมันเป็นอมตะ ไม่โต ไม่แก่ ไม่ตาย แม้เราไม่ได้ทำหุ่นสวยงามเท่าฝรั่ง แต่ยังมีบุคลิกของตัวเอง และยิ่งมาบวกกับศิลปะการแสดงของผู้เชิด ผู้พากย์ ที่สามารถถ่ายทอดอารมณ์ตัวละครออกมาได้อย่างลื่นไหล ยิ่งทำให้เรารู้สึกว่าหุ่นตัวนั้นมีชีวิต”

ส่วนชื่อรายการนั้น คุณแดงเห็นว่านกขุนทองเป็นนกที่เลียนเสียงภาษาพูดได้ จึงน่าจะหยิบมาใช้เป็นสัญลักษณ์ของรายการ ก็เลยใช้เรื่อยมาจนถึงบัดนี้

หากแต่การผลิตรายการทีวีนั้นไม่ใช่สิ่งที่ง่ายอย่างที่หลายคนคิด โดยเฉพาะรายการเด็กที่เรียกว่าไม่เคยขายได้ ครูอ้าวจึงต้องพิถีพิถันทุกขั้นตอน ตั้งแต่เรื่องบท เพลง หรือแม้แต่การออกแบบตัวละครให้มีบุคลิกดึงดูดใจเด็กๆ

หลักการที่เธอมักหยิบขึ้นมาใช้คือ การออกแบบและการตั้งชื่อหุ่นนั้นต้องสอดคล้องกับประเภทของสัตว์ ที่สำคัญต้องมีหุ่นที่หลากหลาย ทั้งด้านดีและไม่ดี เพื่อเป็นแบบอย่างแก่เด็กๆ ว่าพฤติกรรมใดที่ควรทำหรือไม่ควรทำตาม

“เรามีพื้นฐานความชอบสัตว์อยู่ เพราะคาแรกเตอร์ของสัตว์นั้นบ่งบอกอะไรหลายๆ อย่าง เช่นป้าไก่เป็นผู้รู้ด้านการบ้านการเรือน เหมือนคุณป้าที่บ้าน พูดตลอดเวลา ขี้บ่น คอยห่วงใยคนนู้นคนนี้ ส่วนหางดาบ เป็นคนที่รักคุณธรรม ต่อสู้เพื่อความยุติธรรม เป็นฮีโร่ของเด็กๆ เพราะเด็กต้องมีฮีโร่ แล้วยังมีตัวโกงคือเหยินกับขอนลอย อย่างขอนลอยก็เกเรนิดหนึ่ง ส่วนเหยินก็ขี้อวดขี้โม้ พูดมาก

“พูดง่ายๆ คือตัวละครมีหลากหลายเหมือนคนในสังคมนั่นแหละ เพราะการมองหรือออกแบบอะไร อย่างน้อยๆ ต้องมีส่วนคล้ายคลึงกับคนดู อย่างผู้ชมที่เป็นเด็ก เขาชอบขอนลอยนะ เนื่องจากขอนลอยมีอะไรบางอย่างเหมือนเขา บางทีเขาไม่ได้ตั้งใจซนหรือทำไม่ดี เพียงแต่เขาอาจอยากได้ขนมชิ้นใหญ่กว่านิดนึ่ง อยากแอบกินคนเดียว แล้วก็มีอะไรที่ขี้โกงนิดๆ”

หากแต่ตัวละครที่ครูอ้าวภูมิใจที่สุด คือ ควายแสนซื่อที่ชื่อว่า ‘ฉงน’

“เราคิดตัวละครนี้ เพราะต้องการให้ควายเป็นที่ยอมรับของสังคม อยากให้เด็กไทยรักสัตว์ที่มีคุณประโยชน์ต่อชีวิต เพราะควายปลูกข้าวให้เรากิน และที่ผ่านมาไม่เคยมีใครทำการ์ตูนหรือตุ๊กตาเป็นควายเลย ทุกคนทำตุ๊กตากระต่าย ยีราฟ สิงโต ฮิปโป แพนด้า ทำไมไม่เห็นความน่ารักความดีของควายบ้าง ซึ่งพอทำออกมา ปรากฏว่าได้รับการต้อนรับอย่างดี โดยเฉพาะพวกสาวๆ ชอบกันมาก

“แต่กว่าจะออกมาเป็นรูปเป็นร่างเช่นนี้ ก็ต้องใช้เวลาพอสมควร อย่างตอนแรกฉงนไม่ได้หน้าตาแบบนี้ ฉงนหน้าแก่กว่านี้ แต่เราก็ค่อยๆ ปรับจนกระทั่งลงตัว แต่มีบางคนเหมือนกันที่บอกว่าเหมือนวัว เนื่องจากสีเป็นแบบนี้ ซึ่งความจริงแล้วเป็นความตั้งใจ เพราะเราไม่อยากให้ควายเป็นสีเทา เพราะทำให้รู้สึกหมองๆ”

นอกจากควายตัวหลักอย่าง ‘ฉงน’ ยังมี ‘ฉงาย’ ควายน้องชายที่พูดสำเนียงเหน่อสุพรรณซึ่งมีเสน่ห์และสดใสไม่แพ้กัน

“สาเหตุที่ทำหุ่นตัวน้องขึ้นมา เพื่อจะได้เป็นตัวช่วยแชร์อะไรระหว่างกัน รายการที่มีตัวเด็กเล็ก มันก็จำเป็นนะ มีพี่แล้วมีน้อง เป็นครอบครัว ต่างฝ่ายต่างช่วยเหลือกัน เป็นห่วงกัน น้องผิดพลาดพี่ช่วยแก้ไข นอกจากนี้ยังมีอีกตัวหนึ่งเล็กมากชื่อ ‘น้องฉับ’ แล้วยังมีญาติๆ อีกหลายตัวเช่น ฉิ่ง ฉุย และคุณตาไฉน เป็นควายตัวใหญ่แก่ๆ”

ผลจากการสร้างสรรค์งานที่แปลกแหวกแนวจากตลาด หากแต่เข้าถึงความต้องการที่แท้จริงของกลุ่มผู้ชม ส่งผลให้เจ้าขุนทองกลายเป็นรายการยอดนิยมทันทีหลังออกอากาศได้ไม่นาน โดยเฉพาะเพลงไตเติ้ลของรายการนั้นกลายเป็นเพลงฮิตที่ทุกคนสามารถร้องกันได้ทั่วบ้านทั่วเมืองเลยทีเดียว