ความจริงห้างขายตรางูไม่ได้เป็นธุรกิจของคนไทยมาก่อน

แต่เป็นของ นพ.โทมัส เฮย์วาร์ด เฮย์ อาจารย์หมอยุคบุกเบิกของศิริราชพยาบาล ถือเป็นร้านยาที่มีชื่อในสมัยนั้น โดยเฉพาะในกลุ่มคนต่างชาติและชนชั้นนำของประเทศที่เชื่อมั่นในฝีมือของหมอเฮย์ ในร้านจำหน่ายยาและผลิตภัณฑ์ที่นำเข้าจากอังกฤษอีกหลายอย่าง แต่หลังจากทำกิจการไปสักระยะหมอเฮย์ก็วางมือ และส่งต่อกิจการให้คนปรุงยาคู่ใจอย่างนายแมคเบธ ดำเนินการ ก่อนที่ปี 2471 นายแมคเบธจะรู้สึกอยากกลับไปพักผ่อนที่บ้านเกิด จึงหาผู้ที่มารับช่วงต่อ และหนึ่งในคนที่เขาเล็งไว้คือ หมอล้วน ว่องวานิช ซึ่งเคยทำงานที่ห้างยาอังกฤษตรางู มาก่อน

เหตุใด มร.แมคเบธ จึงมั่นใจในตัวของหมอล้วน?

หากย้อนดูประวัติของหมอล้วนจะพบว่าเส้นทางการเป็นแพทย์และเภสัชกรของเขานั้นเต็มไปด้วยขวากหนาม แต่เขาก็ผ่านมาได้ด้วยความขยันหมั่นเพียร และพยายามหาทางช่องทางต่อยอดให้ธุรกิจของตนก้าวไปข้างหน้า

หมอล้วนเกิดที่เกาะไหลลำ ประเทศจีน ครอบครัวมีฐานะยากจนมาก เขามีพี่สาวกับน้องชายอย่างละคน พอเกิดได้ไม่นานพ่อแม่ก็ตายจาก เขาจึงย้ายไปอยู่กับพี่สาวที่อีกตำบล แต่หลังจากนั้นไม่นาน พี่สาวและน้องชายก็ตายจากไปอีก หมอล้วนก็เลยอยู่ภายใต้การดูแลของพี่เขย พี่เขยคนนี้เองที่พาเด็กชายวัย 12 ปี ขนเสื่อผืนหมอนใบล่องเรือมายังเมืองไทย

แม้จะได้เข้าเรียนที่โรงเรียนอัสสัมชัญ แต่เขาก็ไม่มีเงินซื้ออาหารกลางวันกิน ต้องอดมื้อกินมื้อ และช่วยพี่เขยทำงานที่โรงงานน้ำอัดลม หากแต่ด้วยความลำบากนี่เองทำให้เด็กชายกลายเป็นคนไม่ย่อท้อต่ออุปสรรคใดๆ และชอบขวนขวายหาความรู้ หลังจากพี่เขยเสียชีวิต เขาก็ย้ายไปทำงานที่ห้างขายยาตราบัว พร้อมกับเสาะหาตำราความรู้ต่างๆ เช่นการผสมยามาศึกษาด้วยตัวเอง พอตกกลางคืนก็ไปเรียนภาษาอังกฤษเพิ่มเติม เพื่อให้สามารถอ่านตำราได้หลากหลายขึ้น

ครั้งหนึ่งเคยมีเพื่อนถามหมอล้วนว่า โตขนาดนี้ทำไมถึงยังมาเรียนกับเด็กๆ อีก หมอล้วนจึงตอบกลับไปว่า “เนื่องจากเข้าโรงเรียนเมื่ออายุมากแล้วจึงอยากเรียนให้มีความรู้ทันคนอื่น โดยยอมโง่เสียในวันนี้ดีกว่าจะโง่ต่อไปในวันข้างหน้า”

จากห้างยาตราบัว หมอล้วนย้ายไปทำงานอีกหลายแห่ง เช่นห้างยาอังกฤษ (ตรางู) ก่อนจะเขยิบมาเป็นผู้ช่วยเภสัชกรที่้ห้างยาบางกดินเปนซารี (ตราช้าง) โดยเจ้าของร้านที่เป็นหมอจุฬาฯ ก็คอยถ่ายทอดความรู้ให้ต่างๆ ให้ จนหมอล้วนมีความรู้เรื่องแพทย์ติดตัวมาด้วย ก่อนจะโยกย้ายไปเป็นผู้ช่วยแพทย์ที่ห้างยาเยาวราช และช่วงที่เมืองไทยเกิดกาฬโรคระบาด เขาก็เป็นหนึ่งในทัพหน้าที่ออกต่อสู้กับโรคร้ายจนสงบลงในอีกหลายเดือนต่อมา

ด้วยประสบการณ์อันช่ำช่อง บวกกับมีเพื่อนชักชวนให้มาทำกิจการร่วมกัน หมอล้วนจึงตัดสินใจกระโดดมาทำกิจการของตัวเองเป็นครั้งแรก ในชื่อชื่อ ‘ห้างขายยาสมิทฟาร์มาซี’ ด้วยอายุเพียง 32 ปีเท่านั้น

หลังทำกิจการของตัวเองมาได้ 4 ปี หมอล้วนก็ต้องเจอโจทย์ที่ท้าทายครั้งยิ่งใหญ่ในชีวิต เมื่อแมคเบธ นายห้างยาอังกฤษตรางู ชักชวนให้เขารับซื้อกิจการทั้งหมดด้วยเงิน 100,000 บาท เพราะเห็นว่าเคยทำงานที่นี่มาก่อน บวกกับมีความรู้เรื่องภาษาอังกฤษดี น่าจะบริหารร้านได้อย่างราบรื่นสมกับเจตนารมณ์ของผู้ก่อตั้งอย่าง หมอเฮย์

ถึงตรงนี้หลายคนอาจคิดว่าเงินแสนเดียวก็ไม่ได้สูงอะไรมากมายนัก แต่ถ้าลองคิดย้อนกลับไปเมื่อ 90 ปีที่แล้ว เงินจำนวนนี้อาจมีค่าหลายล้านบาทเลยทีเดียว หมอล้วนใช้เวลาคิดเพียงไม่นาน ก็ตอบตกลงทันที

นอกจากต้องการมีกิจการที่เป็นของตัวเองจริงๆ แล้ว ปัจจัยสำคัญอีกอย่างที่ทำให้หมอล้วนไม่ลังเลคือ ห้างยาแห่งนี้มีเครดิตดี ทั้งประวัติความเป็นมา ตัวยา ความสัมพันธ์กับคู่ค้าในต่างประเทศ รวมถึงลูกค้าประจำที่อยู่ร่วมกันมาหลายสิบปี หมอล้วนจึงยอมเสี่ยงด้วยการนำเงินทุนส่วนตัว และขอกู้เงินจากคนรู้จักเพื่อรับช่วงห้างยาตรางู

แน่นอนการตัดสินใจครั้งนี้เป็นเรื่องที่ถูกต้อง เพราะนอกจากกิจการจะเจริญรุ่งเรือง ขยายสาขาไปได้หลายแห่งแล้ว ธุรกิจนี้ยังกลายเป็นรากฐานของตระกูลว่องวานิชที่ถูกส่งต่อจนถึงทายาทรุ่นที่ 4 ในปัจจุบัน